استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
چکیده: (1421 مشاهده)
زمینه و هدف: نهشت اتمسفری تاثیر قابل توجهی بر آلودگی محیطزیستی و سلامت انسان به دلیل نقش آن در مکانیسم های انتقال آلاینده ها دارد. اهداف این مطالعه، بررسی غلظت ها، منابع و مخاطرات اکولوژیکی عناصر کمیاب در نهشت اتمسفری شهر کرج بود. مواد و روشها: 18 نمونه نهشت اتمسفری از پشت بام ساختمانهای موجود در شش منطقه کرج برداشته شد و سپس غلظت عناصر کروم، مس، روی، نیکل و لیتیم و عناصر کبالت و سرب به ترتیب به روش طیفسنجی نشری جفت شده القایی (ICP-OES) و طیفسنجی جرمی جفت شده القایی (ICP-MS) آنالیز شدند. آنالیزهای همبستگی پیرسون، تجزیه واریانس یک طرفه و تحلیل عاملی برای شناسایی منابع احتمالی عناصر کمیاب استفاده شدند. یافته ها: میانگین غلظت عناصر مطالعه شده به صورت سرب، روی، مس، کروم، نیکل، کبالت و لیتیم به ترتیب 73/184، 75/931، 61/94، 79/98، 90/83، 05/21 و 71/24 μg/g بودند. همچنین نتایج نشان داد ضرایب غنی شدگی(EF) عناصر سرب و روی بالا؛ عناصر مس، نیکل و کروم متوسط بودند، درحالیکه کبالت غیر آلوده بود. بر اساس آنالیزهای آماری، عناصر کمیاب می توانند ناشی از منابع متعدد انسانی (منابع نقلیه ای، انتشارات صنعتی و احتراق سوخت های فسیلی) و طبیعی باشند. عناصر روی و مس دارای بیشترین غلظت در ایستگاه های با ترافیک بالا به ویژه ایستگاه کارخانه قند در مرکز شهر بودند. بیشینه غلظت کروم، نیکل و کبالت در ایستگاه فردیس در مجاورت نیروگاه برق شهر کرج مشاهده شد. ایستگاه های صنعتی شامل کمال شهر، محمدشهر و ماهدشت بیشترین مقادیر سرب را نشان دادند. در نهایت، شاخص خطر (RI) نشان داد کلیه ایستگاه های مطالعه شده به استثنای کمال شهر که ریسک قابل ملاحظه ای داشت، دارای مخاطره بالقوه پایین هستند. نتیجه گیری: شهر کرج تحت تاثیر منابع متعدد انسانی آلودگی محیطزیستی است که مشکلاتی زیادی را برای سلامت انسان ایجاد میکنند و آلاینده ها با افزایش تراکم جمعیتی افزایش یافته اند. بنابراین ما پایش مداوم عناصر کمیاب به ویژه سرب و روی را به منظور کنترل منابع انتشار آنها توصیه می نماییم.
