|
ارزیابی آلودگی و خطر بالقوه بوم‌شناحتی عناصر سرب، کادمیم، کروم و نیکل در خاک سطحی حاشیه برخی جاده‌های کلان‌شهر همدان
|
نیره السادات حسینی  ، سهیل سبحان اردکانی* |
| دکترای تخصصی علوم محیط‌زیست، استاد گروه محیط‌زیست، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران |
|
|
چکیده: (230 مشاهده) |
زمینه و هدف: حمل و نقل جادهای یکی از منابع اصلی آلودگی فلزی است که میتواند خاکهای کنار جاده را تحت تاثیر قرار دهد. از این‌رو، این پژوهش با هدف ارزیابی آلودگی و خطر سمیت بالقوه عناصر سرب، کادمیم، کروم و نیکل در خاک سطحی حاشیه برخی جاده‌های کلان‌شهر همدان در سال 1398 انجام یافت.
مواد و روشها: در این مطالعه توصیفی-مقطعی، پس از جمع‌آوری 63 نمونه خاک سطحی در طول 700 متر از یک قطعه 9 کیلومتری از جاده‌های گلتپه، رزن و کرمانشاه و سپس آمادهسازی و هضم اسیدی نمونهها در آزمایشگاه، محتوی عناصر در نمونه‌های خاک به‌روش طیفسنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی (Inductively Coupled Plasma-Optical Emission Spectrometry: ICP-OES) خوانده شد. همچنین، نسبت به محاسبه شاخصهای غنی‌شدگی (EF)، سمیت محیطی (mERM-Q)، خطر بوم‌شناختی (mPEL-Q) و خطرپذیری بالقوه بوم‌شناختی تجمعی (RI) نیز اقدام شد. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرمافزار SPSSانجام یافت.
یافتهها: نتایج نشان داد که بیشینه میانگین مقادیر عناصر سرب، کادمیم، کروم و نیکل در نمونه‌های خاک با 4/26، 320/0، 3/17 و 2/22 میلیگرم در کیلوگرم بهترتیب مربوط به ایستگاههای کرمانشاه، رزن، رزن و رزن (ایستگاههای با ترافیک زیاد) و بیان‌گر تأثیر حجم ترافیک بود. نتایج محاسبه شاخص EF نشان داد که غنی‌سازی (آلودگی) عناصر سرب، کروم و نیکل در ایستگاههای با حجم ترافیک زیاد (رزن و کرمانشاه) با میانگین مقادیر بزرگ‌تر از 5/1، "متوسط" تا "شدید" بود که بیان‌گر تأثیر ورودی‌های انسانی به‌ویژه با منشأ ترافیک است، در حالی‌که، در همه ایستگاهها مقادیر شاخص برای عنصر کادمیم بیان‌گر شرایط "غیر آلوده یا فاقد غنی‌شدگی" بود. همچنین، میانگین مقادیر شاخصهای mERM-Q و mPEL-Q عناصر در نمونه‌های خاک بیان‌گر %21 احتمال سمیت بود. از طرفی، نتایج محاسبه شاخص خطرپذیری بالقوه بوم‌شناختی احتمالی (Er) بیان‌گر "خطر بوم‌شناختی کم" برای همه عناصر و روند کاهشی میانگین عامل خطرپذیری بالقوه بوم‌شناختی احتمالی نیز به‌صورت کادمیم > نیکل > سرب > کروم حاصل شد. از سوی دیگر، میانگین مقدار شاخص RI برابر با 9/31 و بیان‌گر "مخاطره بوم‌شناختی کم" در ایستگاههای مورد مطالعه بود.
نتیجهگیری: هر چند که میانگین مقادیر شاخص RIنشاندهنده کیفیت قابل قبول خاک در ایستگاههای مورد مطالعه و عدم بروز مخاطره بوم‌شناختی بود، اما عنصر کادمیم با %4/82 از بیشترین سهم در ایجاد مخاطره بوم‌شناختی برخوردار بود. از این‌رو، نسبت به شناسایی و کنترل منابع انتشار این عنصر در زیستبوم حاشیه جاده توصیه میشود. از طرفی، پایش منظم و دورهای نمونه‌های خاک با قابلیت ایجاد خطر برای سلامت بومسازگان بهمنظور مدیریت و حفاظت خاک ضروری است.
|
|
| واژه‌های کلیدی: آلودگی خاک، خطرپذیری بالقوه، سمیت، غنی‌شدگی، ترافیک |
|
|
متن کامل [PDF 863 kb]
(68 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1401/4/7 | پذیرش: 1401/4/31 | انتشار: 1401/6/30
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
